روش کار با ترازوی آزمایشگاهی : همه کسانی که سابقه حضور در آزمایشگاه های شیمی را داشته و در آنجا به شبیه سازی پدیده ای طبیعی می پردازند به خوبی می داند که یکی از قوانین نانوشته در اینجا ، تکرار چند باره یک عمل برای رسیدن به جوابی مطلوب می باشد . افرادی که به رموز و پیچیدگی های شیمی آزمایشگاهی (و دیگر آزمایشات علمی) آشنایی نداشته باشند این تکرار را امری بیهوده دانسته و فرد آزمایشگر را به وسواس بیش از حد بر روی نتایج آزمایش متهم می کنند ؛ این در حالیست که ما به خوبی می دانیم که دلیل این تکرار چه بوده و چرا باید یک پدیده را چند بار آزمود و پاسخ یکتا و نهایی را از دل نتایج به دست آمده (خارج کردن نتایج دور از مُد آمارگیری و میانگین گیری بین سایر نتیجه ها) بیرون کشید .
علم شیمی علم ذرات است به گونه ای که اگر درس هایی از شیمی که در دوران ابتدایی تحصیل ، تحت نام علوم به کودکان آموزش می دهند را کنار بگذاریم ، اولین مبحثی که به علاقمندان آن تدریس می شود مدل های اتمی دانشمندان گوناگون و همچنین ماهیت اتم و مولکول است که به خوبی مبین این نکته می باشد که شیمی با همین ذرات بسیار کوچک معنا یافته و توجه به همین نکات است که باعث می شود یک شیمیدان در کنارش موفق شود .
با بازگشت به مبحث روش کار با ترازوی آزمایشگاهی و مقرراتی که به آن اشاره شد ، باید بدانیم که توزین یک ماده بنا به دلایل مختلفی ممکن است با خروجی های متفاوتی روبرو شود . به عنوان مثال همین که ما می دانیم اگر جسمی گرم تر باشد وزن آن نیز کمتر و اگر سرد تر باشد ، وزن آن هم بیشتر می شود ، گواهی بر این ادعاست که کوچکترین نا همسانی های فیزیکی به تفاوت خروجی اندازه گیری جرم آن ها می انجامد . اما در پاسخ به اینکه چرا این مقدار و خرده های ناچیزش تا این حد برای ما مهم هستند باید بگوییم که کم و زیاد شدن چند میکرونی یک ماده ، می توان چگالی یا خلوص ترکیب بعدی ما را دستخوش تغییرات قرار دهد ، به همین دلیل نمی توانیم بدون رفع یا کاهش خطاهای دستگاه به ترکیب مورد نظرمان دست یابیم .
شاید در وهله اول شرح روش کار با ترازوی آزمایشگاهی اندکی عجیب به نظر برسد ، چرا که می دانیم برای وزن کردن جسمی به ویژه با ترازوهای دیجیتالی امروزی که در مقایسه با ترازو های یک یا دو کفه ای قدیمی طرز کار بسیار ساده تری دارند ، کار سختی را پیش روی نداریم اما نکته قابل توجهی که در اینجا وجود دارد ، باید ها و نباید های حین کار است که سبب می‌شود تا محققانی که از دستگاهی یکسان به طرق گوناگون استفاده کرده است ، در حالی که یکی از آن ها گزارشات خود را به طور دقیق آماده کرده است ، دیگری با استفاده نا صحیح از این وسیله نتایج اشتباهی هم به دست آورد و نهایتاً شکست بخورد .
برای فردی که در آزمایشگاه مشغول به کار است لزومی ندارد تا از تفاوت میان وزن و جرم یک جسم سخن بگویم ، اما همواره افرادی که برای بار اول پای به این عرصه می گذارند این دو مفهوم را – همانطور که شاید خود ما نیز در زندگی روزمره اینچنین باشیم – با یکدیگر اشتباه می گیرند . در همین خصوص باید بگوییم که کار ترازو محاسبه و نمایش جرم یک جسم است و نه وزن آن ؛ چرا که وزن عامل متغیری بوده که با توجه به تغییر شتاب گرانش عوض شده اما ماهیت جرم وابسته به تعداد مولکول های جسم می باشد و همواره در همه جا (روی سطح کرات دیگر ، نوک قله یا کف دریا) ثابت است.
درهنگام استفاده از ترازو آزمایشگاهی در مرحله اول ، محلی که این وسیله قرار می‌گیرد از اهمیت بالایی برخوردار است . به عنوان مثال چنانچه این وسیله بر روی یک میز معمولی قرار داشته باشد نتایج خوبی نخواهیم گرفت ، چرا که همه میزها با هر میزان استواری و صلابتی که داشته باشند باز هم در برابر لرزش های کوچک مصون نبوده و این عامل سبب می شود تا نتیجه نمایش داده شده توسط ترازو تغییر کند . به همین دلیل میزهای سنگی و آلومینیومی که به سطح آزمایشگاه چسبیده اند می توانند جایگاه مناسبی برای قرارگیری این دستگاه باشند .
ترازوهای فلزی قدیمی که نمونه آن ها را در مغازه های گوناگون از جمله میوه فروشی ها ، سوپرمارکت ها و … میدیدیم ، دارای آنچنان ساختار سخت و قدرتمندی بودند که حتی اگر از ارتفاع کم نیز واژگون می شدند باز هم می توانستیم از آنها استفاده کنیم ؛ این در حالی بود که میزان دقت آن ها خیلی هم بالا نبوده و با تلورانسی چند گرمی جرم کالای مورد نظر را نشان می داد . در نمونه های دیجیتالی امروزی ، به هر میزان که دقت این وسایل بالا رفته است ، متعاقباً به دلیل وجود مدار های متعدد و ساختار ظریفی که در آن ها طراحی شده است ، مقاومت فیزیکی دستگاه در برابر ضربه ، فشار و تحمل وزن جسم روی خود پایین آمده و کوچکترین ضربه ای می تواند آن ها را راهی تعمیرگاه کند . هدف از ذکر این سخنان اینکه قرار گرفتن این وسیله درمعرض نور آفتاب ، جریان هوا ، مواد شیمیایی به صورت مستقیم بدون واسطه ظروف یا فیلترهای جدا کننده و همچنین دمای سرد یا گرم نامتعارف علاوه بر اینکه به نتایج نامطلوب منجر می‌شود ، می‌تواند به ساختار خود ترازوی دیجیتالی هم آسیب بزند .
با گذر از ویژگی‌های محیط مطلوب نگهداری باید بدانیم که در مواقعی که با این وسیله کاری نداریم ، خاموش کردن آن به وسیله دکمه پاور و قرار گرفتن دستگاه در حالت “استند بای” حالت ایده آلی بوده و لزومی ندارد تا پس از هر بار استفاده در پایان هر روز آن را از پریز جدا کرده و یا منبع تغذیه را به کلی قطع کنیم .
مانند سایر مدل های دیجیتالی این وسیله که به وفور در سطح شهر شاهدشان هستیم – مانند ترازوی دیجیتالی یک قنادی – اگر بخواهیم ماده ای را وزن کنیم ، هم می‌توانیم جرم ظرف جعبه آن را حساب کنیم و هم می‌توانیم پس از محاسبه جرم ظرف و ماده ، اندازه جعبه را از مجموع کم کنیم . به عنوان مثال در قنادی ها بعد از اینکه شیرینی فروش جعبه مورد نظر را بر روی ترازو می گذارد ، با صفر کردن عدد ترازو ، هر آنچه که نمایشگر نشان می دهد وزن خالص خود شیرینی هاست . این در حالیست که این فرد می‌تواند جرم جعبه شیرینی ها را به همراه محتویات آن یکجا اندازه گرفته و در نهایت جرم جعبه را از کل کم کند که راه منطقی و دقیقی به نظر نمی رسد و اگر امکان اعمال هر دو روش وجود داشته باشد ، راه حل اول خروجی بهتری خواهد داشت . در استفاده از ترازوی آزمایشگاهی نیز دقیقاً چنین شرایطی برقرار است ، بدین ترتیب که آزمایشگر می تواند ابتدا با فشردن دکمه Zero یا سایر گزینه های صفر کننده ، جرم ظرف را حذف کرده و تنها خود مواد داخل آن را اندازه گیری نماید .
در نهایت گفتنیست که روش کار با ترازوی آزمایشگاهی به این نکات محدود نشده و یادداشتی مفصل تر می طلبد ، با این حال این اقدامات می توانند مطلع خوبی برای روش کار با ترازوی آزمایشگاهی باشند .
