دسیکاتور یکی از ابزارهای آزمایشگاهی برای خشک کردن مواد جامد به ویژه رسوبات در جریان آزمایشات مختلف است.
این وسیله آزمایشگاهی دارای دو بخش می باشد که بخش پایینی جای قرار گیری ماده جاذب رطوبت است و معمولا حاوی مواد نم گیر مانند اسید سولفوریک غلیظ ، سیلیکا ژل ، فسفر پنتا اکسید و کلسیم کلرید بی آب می باشد و بخش بالای آن محل قرار گیری ماده ای است که به منظور خشک کردن درون ظرف گذاشته شده است، بخش بالایی ظرف به وسیله دیسک متخلخلی از بخش پایینی جدا می شود.
بوته های چینی یا پلاتینی پس از بیرون آمدن از کوره آزمایشگاهی و نیز مواد خشک شده در آون را برای سرد کردن و جلوگیری از جذب رطوبت در این ظرف آزمایشگاهی نگهداری می کنند.
دسیکاتور چیست؟ (Desiccator)
وسیله ای قابلمه ای از جنس شیشه نشکن پیرکس است. دسیکاتور دارای دو بخش است که در بخش زیرین آن، ماده ای جاذب رطوبت (سلیکاژل) قرار می گیرد. بدین ترتیب، مواد خشک کننده، رطوبت موجود را جذب کرده و از رطوبت گرفتن ماده اصلی، جلوگیری می کنند.
در بخش بالایی جسم مورد نظر قرار میگیرد که معمولا محیط کشت میباشد. بیشترین موادی که به عنوان جاذب رطوبت استفاده می شوند عبارتند از سیلیکاژل، اسید سولفوریک غلیظ، فسفر پنتا اکسید و کلسیم کلراید بدون آب. مواد جاذب رطوبت بعد از مدتی از رطوبت اشباع میشوند که معمولا به صورت تغییر رنگ در آنها قابل مشاهده است.
به همین دلیل هم هر چند وقت یکبار آنها را درون کوره با دمای خاصی خشک می کنند که این دما برای مواد مختلف متفاوت است. به عنوان مثال سیلیکاژل را در دمای ۱۵۰-۱۸۰ درجه سانتی گراد خشک می کنند. در بسیاری از موارد، موادی را که پس از فرآیند خشک کردن از کوره خارج می کنند، به دسیکاتور منتقل می کنند تا از رطوبت دور بمانند.
انواع دسیکاتور آزمایشگاهی
ظروف شیشه ای دسیکاتور ارائه شده در بازار دارای دو شکل متفاوت شیر دار و بدون شیر هستند. دسیکاتور بدون شیر، برای رطوبت گیری مواد و ظروف مورد استفاده قرار می گیرد. در برخی از آزمایشها زمانی که ماده از کوره یا فور بعد از خشک شدن خارج می شود برای اینکه رطوبتی به خود جذب نکند داخل این وسیله گذاشته می شود.
معمولا ظروفی مانند بوته یا شیشه ساعتی که حاوی ماده مورد آزمایش است روی صفحه شبکه دار دسیکاتور قرار می گیرد. در نوع ساده این ظرف شیشه ای به جای استفاده از پمپ خلا مواد رطوبت گیر در ته ظرف وجود دارد.
این وسیله برای موادی که به رطوبت حساس هستند و همچنین وسایلی که نم دار هستند و باید کاملا خشک شوند، مورد استفاده قرار می گیرند. برخی مواد شیمیایی باید از دور از رطوبت قرار بگیرند.
نوع شیر دار توانایی ایجاد خلا را دارد که با اتصال آن از طریق این شیر به پمپ خلا می توان محیط داخل این ظرف شیشه ای را عاری از رطوبت و هوا کرد که برای انجام آزمایش های خاص مورد استفاده قرار می گیرد.
مراحل استفاده از دسیکاتور آزمایشگاهی
- در ابتدا وجود ماده جاذب داخل دسیکاتور و همچنین تازه بودن آن را بررسی می کنیم.
- درب دستگاه را از لحاظ چرب بودن چک می کنیم.
- نمونه ای که داریم را داخل دستگاه می گذاریم (چه خشک کردن مد نظر باشد و چه نگه داری کردن).
- درب را سریع می بندیم تا هوا داخل آن نشود. برای این کار درب روی دستگاه لغزانده می شود و مثل قابلمه در آن بسته نمی شود. چون محل اتصال بدنه و درب چرب بوده و هنگام برداشتن مانند قابلمه بدنه نیز با آن بلند شده و به زمین می افتد.
نکاتی که حین استفاده از دسیکاتور باید بدانیم
همیشه حتی زمانی که دستگاه خالی از نمونه است باید درب آن بسته باشد تا ماده جاذب آن از رطوبت اشباع نشود. همچنین هنگام جابجایی دستگاه باید قسمت درب و بدنه را محکم نگه داشت چون کناره درب چرب است و ممکن است سر بخورد.
نکته ی دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است وقتی ماده ای از آون داخل دستگاه قرار می گیرد، بعد از فرصتی کوتاه (در حد ۵ تا ۱۰ ثانیه) درب آن بسته می شود، زیرا اگر ماده خیلی داغ باشد بعد از سرد شدن، برداشتن درب آن سخت می شود (به علت اختلاف فشار هوای داخل و بیرون).
سخن آخر
دسیکاتور آزمایشگاهی یکی از لوازم آزمایشگاهی که قابلمه مانند و دارای درب است و برای خشک کردن مواد جامد به کار می رود دسیکاتور نام دارد. مزیت خشک کردن با این وسیله عدم جذب رطوبت در حین خشک کردن است. این وسیله در دو نوع ساده و شیردار در بازار به فروش می رسد.
سوالات متداول
کاربرد دسیکاتور آزمایشگاهی بیشتر شامل چه مواردی میشود؟
خشک کردن مواد جامد به ویژه رسوبات در جریان آزمایشات مختلف.
دسیکاتور آزمایشگاهی در قالب چند نوع به بازار عرضه می شود؟
ظروف شیشه ای دسیکاتور ارائه شده در بازار دارای دو شکل متفاوت شیر دار و بدون شیر هستند.
کدام مدل دسیکاتور آزمایشگاهی امکان ایجاد خلاء را دارد؟
نوع شیر دار توانایی دسیکاتور ها توانایی ایجاد خلا را دارد که با اتصال آن از طریق این شیر به پمپ خلا می توان محیط داخل این ظرف شیشه ای را عاری از رطوبت و هوا کرد که برای انجام آزمایش های خاص مورد استفاده قرار می گیرد.