دستگاه بن ماری water bath از دسته تجهیزاتی است که در آزمایشگاه ها به منظور گرم سازی و ذوب نمودن نمونه استفاده می شود، به بن ماری حمام گرم نیز می گویند؛ این لقب به این دلیل است که کاربردی نظیر یک حمام داغ را دارد و پر از آب می باشد که با حرارت سبب ذوب شدن مواد می شود، البته در بسیاری از بن ماری ها به جای آب از روغن استفاده می شود.
محدوده دمای این دستگاه از 5 درجه سانتیگراد تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد بوده و این دما برای دستگاه هایی میباشد که به وسیله آب پر شده باشند. شما همچنین میتوانید در مدل های سرولوژی تا دمای 37 درجه سانتیگراد نیز این دما را تنظیم نمایید.
بن ماری یا حمام آب چیست؟
حمام آب دستگاهی است که برای انجام آزمایش های سرولوژی، اگلوتيناسیون، غیر فعال سازی، بیولوژی پزشکی و آزمایش های داروسازی و حتی برای مراحل انکوباسیون صنعتی کاربرد دارد.
حمام های آب از جنس استیل هستند و معمولاً با یک لایه رنگ الكترواستاتيک 1 که قابلیت جذب بالا داشته و نسبت به شرایط محیطی آزمایشگاه مقاوم است، پوشیده شده اند.
کلید های کنترل فعالیت دستگاه در قسمت بیرونی حمام آب قرار دارند و در سطح پایین تانک ضد زنگ آنها، مقاوم های الکتریکی نصب شدند. استفاده از آنها گرما را به آب یا روغن داخل تانک منتقل می كند تا دمای انتخابی حاصل شود.
اجزای تشکیل دهنده دستگاه بن ماری آزمایشگاهی
حمام آب آزمایشگاهی ضمن برخورداری از یک محفظه در درون خود، که عموما توسط یک مایع (آب یا روغن) پر می شود از اجزای تشکیل دهنده دیگری ساخته شده است.
در زیر به معرفی هر یک از اجزای تشکیل دهنده ها می پردازیم:
- دستگاه دارای بدنه ای (بیرونی) از جنس استیل ضد زنگ و پوشیده شده از یک لایه رنگ الکترواستاتیک می باشد.
- برخورداری از مقاوم های الکتریکی (در ساخت دستگاه از هر دو مدل مقاوم بیرونی و مقاوم متغیر استفاده شده است).
- برخورداری از کلید هایی با وظیفه کنترل کردن عملکرد دستگاه بر روی بدنه حمام آب.
- برخورداری از درپوش هایی فولادی ضد زنگ.
- داشتن محدوده تنظیم دما جهت کنترل کردن دمای محفظه دستگاه.
- ترموستات.
بیشتر بخوانید: آشنایی با تانک ازت یا فریزر آزمایشگاهی
انواع دستگاه بن ماری یا حمام آب
بن ماری آزمایشگاهی دارای انواع متنوعی است که بنا به نیاز آزمایشگاه و شرایط آزمایش باید آن را تهیه نماییم.
انواع بن ماری ها عبارتند از:
- بن ماری آزمایشگاهی سیرکوله دار
- بن ماری آزمایشگاهی یخچال دار
- بن ماری آزمایشگاهی سیرکوله یخچال دار
- بن ماری آزمایشگاهی سرولوژی با درب شیب دار
- بن ماری آزمایشگاهی جوش و سرولوژی با درب شیب دار
- بن ماری آزمایشگاهی میکرو کنترلر با درب شیب دار
مشخصات ظاهری دستگاه بن ماری یا حمام آب
این دستگاه شامل یک صفحه نمایش، یک مخزن فلزی به همراه درپوش آن، کنترل کننده ی الکتریکی، همزن و دماسنج است. کنترل کننده ها با توجه به نوع بن ماری می توانند عملکردهای متفاوتی داشته باشند.
با استفاده از صفحه نمایش می توانید پارامترهایی مانند دما را بر اساس سانتی گراد یا فارنهایت و هشدار دهنده ی افزایش یا کاهش دما را تنظیم کنید. همچنین دو کلید برای روشن و خاموش کردن دستگاه به همراه یک چراغ برای مشخص شدن واحد دما (سانتی گراد یا فارنهایت) بر روی دستگاه تعبیه شده است.
جنس اولیه ی بن ماری آزمایشگاهی از فولاد است. قسمت بیرونی این دستگاه، یک پانل خارجی است که کلیدهای اشاره شده و صفحه ی کنترل بر روی آن قرار دارد. قسمت داخلی بن ماری شامل یک تانک است که با مقاومت بالا پوشش داده شده است و ضد زنگ است.
یکی دیگر از وسایلی که در برخی از بن ماری ها وجود دارد، همزن است. همزن به صورت مرتب آب داخل تانک را هم زده و منجر به یکدست شدن دمای آب می شود.
کاربرد دستگاه بن ماری یا حمام آب
کاربرد دستگاه بن ماری بسیار گسترده بوده و آزمایشگاه های مختلفی از جمله آزمایشگاه های فعال در حوزه ی کلینیکی، همچنین آموزشی، صنایع غذایی و تحقیقاتی را در بر می گیرد.
به دلیل حوزه ی وسیع کاربرد دستگاه بن ماری به تعدادی از آنها می توان اشاره نمود که برجسته ترین آنها جهت انجام دادن تست ترکیب مواد آکلوتیناسیون، بسیار پرمصرف در آزمایش های سرولوژیک و سرُم شناسی، نقش بسزایی در تست های دارویی و بیوشیمی و همچنین آزمایش های انکوباسیون صنعتی دارد.
همینطور انواع دستگاه بن ماری دارای مخزنی هستند که قادر به ذوب فرآورده هایی از جمله فرآورده های خونی منجمد هستند. از آنجایی که شعله ی مستقیم باعث انفجار یکسری از مواد می گردد بنابراین برای موادی که نباید در معرض شعله ی مستقیم باشند از دستگاه بن ماری استفاده می کنیم و ظروف مختلف آزمایشگاهی را می توانیم در آن قرار دهیم.
حرکت گرما در دستگاه بن ماری به صورت همرفتی صورت می گیرد که همین موضوع باعث ایجاد شدن حرارت و گرمای یکنواخت به صورت کاملا قابل کنترل می شود.
نکات مهم استفاده از دستگاه بن ماری یا حمام آب
- اولین نکته این است که محل قرارگیری دستگاه باید تراز باشد.
- میزی که دستگاه بر روی آن قرار میگیرد باید مقاومت لازم را در هنگام پر بودن دستگاه داشته باشد.
- نباید حمام آب را در جایی که شدت جریان هوا زیاد است قرار دهید.
- جهت بالا بردن ایمنی کاربر و دستگاه، حمام آب را به پریز برق دارای سیم اتصال به زمین وصل کنید.
- هیچگاه این دستگاه را با مواد شیمیایی سفیدکننده تمیز نکنید.
- برای تمیز کردن قسمت های داخلی و خارجی دستگاه، از یک اسفنج استفاده نمایید.
- سعی کنید تا به طور مرتب آب دستگاه را تعویض نمایید.
- دقت کنید که مخزن بن ماری آزمایشگاهی را به اندازه ی کافی با آب پر کرده باشید. چنانچه مخزن حمام آب خالی باشد و یا به اندازه ی کافی با آب پر نشده باشد، دمای آن میتواند خیلی بالا رود و به دستگاه آسیب وارد نماید.
- به هنگام کار با موادی که بخار تولید می کنند، بن ماری (حمام آب) را در زیر هود شیمیایی قرار دهید.
- توجه داشته باشید که چنانچه دست شما با آب داخل مخزن تماس داشته باشد، ممکن است دچار سوختگی شود.
سخن آخر
بن ماری آزمایشگاهی که با نام حمام آب نیز شناخته می شود، تجهیزی است که با گرم کردن تدریجی و یکنواخت آب، شرایط مناسبی را برای انجام واکنش های شیمیایی مختلف فراهم می آورد.
گستره ی دمایی اکثر بن ماری های آزمایشگاهی، معمولا در محدوده ی دمای اتاق تا ۶۰ درجه ی سانتیگراد قرار دارد که این نوع از بن ماری ها دارای یک پوشش با مشخصات خاص هستند.
سوالات متداول
منظور از بن ماری یا حمام آب چیست؟
دستگاه بن ماری water bath از دسته تجهیزاتی است که در آزمایشگاه ها به منظور گرم سازی و ذوب نمودن نمونه استفاده می شود.
از پرکاربرد ترین مدل های مختلف دستگاه بن ماری یا حمام آب به چند مورد اشاره کنید؟
دستگاه بن ماری آزمایشگاهی سیرکوله دار، یخچال دار، سیرکوله یخچال دار، سرولوژی با درب شیب دار.